EKSPERT RADZI
Przebieg pogody w ostatnich tygodniach potwierdza stawianą przez hydrologów tezę, że deficyt wody w miesiącach wiosennych staje się w Polsce normą. Niestety ze względu na kwarantannę nie miałem okazji do bezpośredniej obserwacji pól uprawnych. Pozostała mi tylko możliwość oceny plantacji pszenżyta ozimego i rzepaku ozimego w najbliższej okolicy miejsca zamieszkania. Z bardzo pobieżnych obserwacji wynika, że gorzej deficyt wody znosi pszenżyto. Wiąże się to z niedostateczną akumulacją azotu (rośliny niedokrzewione, z objawami chlorozy), mimo zastosowania nawozu azotowego. Rzecz w tym, że granule leżą na powierzchni gleby już trzeci tydzień. Widoczne z daleka zasychające końcówki starszych liści wskazują także na zły stan zaopatrzenia w potas, lecz w tym przypadku ma to związek z błędami popełnionymi już jesienią.
Trudno na podstawie jednej plantacji dokonywać uogólnień, ale jest to dobry pretekst by przypomnieć jak ważne jest odpowiednie przygotowanie pola pod zasiew. Chodzi o wysycenie warstwy ornej potasem, fosforem i magnezem – składnikami kluczowymi w walce roślin o wodę i składniki mineralne. A wygląda na to, że wysiłek roślin w najbliższych tygodniach będzie ogromny. Wystarczy spojrzeć na poniższe mapy (ryc. 1 i 2), by zrozumieć, że już w połowie kwietnia sytuacja wilgotnościowa w powierzchniowej warstwie gleby jest bardzo zła (duży udział koloru czerwonego). Niewiele lepiej jest w podglebiu. Oznacza to, że w tej nierównej walce zdecydowanie większe szansę mają rośliny z odpowiednią podażą wymienionych wyżej składników.
Rycina 1. Wskaźniki wilgotności gleby w warstwie powierzchniowej (7-28 cm), %
Wskaźnik wilgotności jest określany w % jako stan od pełnego wyschnięcia (wartość bliska zeru) do pełnego nasycenia (wartość 100%). W okresie zimowym wartości zbliżone do zera oznaczają przemarznięcie danej warstwy. W okresie letnim obszary o wilgotności poniżej 30-40% wskazują na możliwy deficyt wody w strefie korzeniowej. (źródło: http://agrometeo.pogodynka.pl/monitoring/rozklad_opadow); dostępność 14.04.2020
Rycina 2. Wskaźniki wilgotności gleby w warstwie 28-100 cm, % (źródło: http://agrometeo.pogodynka.pl/monitoring/rozklad_opadow); dostępność 14.04.2020
Sceptykom przypomnę tylko mapy, które przywołałem na przełomie stycznia i lutego (ryc. 3). Względnie dobre warunki termiczne i zapas wody w glebie w tym okresie pozwalały na pobranie składników mineralnych, pod warunkiem, że znajdowały się w glebie. Niewykluczone, że właśnie dlatego rzepak ozimy, który widzę z okna wygląda tak dobrze. Ze zrozumiałych względów z rozważań tych trzeba wyłączyć azot.
Rycina 3. Wskaźniki wilgotności gleby na przełomie stycznia i lutego, % (źródło: http://agrometeo.pogodynka.pl/monitoring/rozklad_opadow: dostępność 30.01.2020)
Czas na kukurydzę
Druga połowa kwietnia to okres siewu kukurydzy. Akurat w przypadku tego gatunku możliwe jest jeszcze dostarczenie składników ważnych w walce ze stresami abiotycznymi (związanymi z warunkami środowiskowymi), zwłaszcza fosforu, ale także innych pierwiastków. Myślę o przedsiewnej i/lub współsiewnej aplikacji nawozów wieloskładnikowych. Wymagania pokarmowe kukurydzy omówiono szczegółowo tutaj. Jedną z opcji jest nawóz produkowany w firmie LUVENA S.A., rekomendowany dla kukurydzy, którego skład chemiczny uwzględnia specyficzne potrzeby tego gatunku. Lubofos corn, bo o nim mowa, posiada w swoim składzie azot amonowy wykazujący synergizm z anionami fosforanowymi, których odpowiednia dostępność jest kluczowa w początkowym okresie wzrostu. Relacja potasu do fosforu w granuli jest odpowiednia dla kukurydzy, pod warunkiem, że stanowisko nie wykazuje silnego deficytu jednego z tych pierwiastków. Jeśli zdarzy się taki problem, konieczne będzie uzupełnienie danego składnika w formie nawozu pojedynczego. Obecność siarki, wapnia i mikroelementów (B i Zn) w Lubofosie corn warunkuje odpowiednie wykorzystanie potencjału kukurydzy. W zespole uprawek przedsiewnych lub krótko po siewie – jeśli występuje taka konieczność – warto pomyśleć także o dostarczeniu magnezu wybierając Luboplon magnezowo-siarczanowy.
W tym miesiącu w poradach eksperta chciałbym zwrócić szczególną uwagę na cynk – mikroelement, bez którego nie wyobrażam sobie pełnej realizacji potencjału plonotwórczego kukurydzy. Jak wspomniano wcześniej mikroelement ten jest zawarty w granuli nawozu rekomendowanego dla kukurydzy, produkowanego w Luboniu. To dobre źródło cynku, co ważne, znajdujące się w formie dobrze rozpuszczalnej w wodzie. Formulacja Lubofosu corn implikuje jednak stopniowe i systematyczne uwalnianie składników z granuli nawozowej, co w przypadku mikroelementów należy traktować jako profilaktykę żywieniową. Najnowsze badania polowe wykonane w tym zakresie jednoznacznie wskazują na konieczność uzupełnienia cynku, w formie nawozów płynnych. Dolistną aplikację cynku najlepiej wykonać w stadium 3-4 liści (BBCH 13-14), nie później niż w stadium 5 liści (BBCH 15). Możliwe jest także przedsiewne wprowadzenie płynnych nawozów cynkowych, w których cynk występuje w formie schelatowanej. Oferta firm produkujących płynne nawozy z cynkiem przeznaczone do nawożenia kukurydzy jest duża. Warto podjąć trud i poszukać odpowiedniego nawozu, bo to się na pewno opłaci. Skoro napisałem, że się opłaci wypada wyjaśnić czytelnikowi dlaczego tak jest.
Zainwestować w cynk
Cynk kontroluje wzrost kukurydzy na każdym etapie tworzenia plonu. Na początku wegetacji znaczenie cynku należy odnieść do kontroli stanu fizjologicznego rośliny. Wynika to z dwóch przyczyn. Po pierwsze cynk zwiększa szybkość przepływu składników przez błonę cytoplazmatyczną korzeni, po drugie stymuluje wzrost systemu korzeniowego (fot. 1). Dzieje się tak ponieważ od obecności cynku w roślinie zależy synteza auksyn czyli hormonów wzrostu. Zatem odpowiednie zaopatrzenie kukurydzy w ten mikroelement stwarza warunki do sprawnego budowania biomasy nadziemnej.
Fotografia 1. Wpływ nawożenia cynkiem na system korzeniowy kukurydzy w stadium 5 liści (BBCH 15), fot. J. Biber
Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że począwszy od stadium 9 liści (BBCH 19) do wiechowania (BBCH 59) dynamika wzrostu kukurydzy jest nieporównywalna z większością roślin uprawianych w naszej strefie klimatycznej. Warto pamiętać, że pierwotna struktura kolby jest ustalana już w stadium 5 liści (BBCH 15), gdy definiowana jest liczba rzędów na kolbie. Z literatury przedmiotu wynika, że niedostateczne zaopatrzenie kukurydzy w azot do stadium 8-9 liści (BBCH 18-19) może być przyczyną redukcji liczby zawiązanych ziarniaków, nawet o 30%. Powstaje więc pytanie o współdziałanie cynku i azotu. Wystarczy spojrzeć na poniższą rycinę (4) i wszystko stanie się jasne. Jak widać, nawożenie cynkiem zwiększa szybkość akumulacji azotu, która jest przecież ściśle związana z budową biomasy.
Rycina 4. Absolutna szybkość akumulacji azotu przez kukurydzę w sezonie wegetacyjnym (opracowano na podstawie Grzebisz 2012)
Na rycinie 4 współdziałanie cynku i azotu jest widoczne także po kwitnieniu, w stadium dojrzałości mlecznej ziarniaków (BBCH 75). W tym okresie, podobnie zresztą jak przed kwitnieniem, ujawnia się działanie anhydrazy węglanowej (zależnej od obecności cynku w roślinie) – enzymu biorącego udział w transporcie dwutlenku węgla w procesie fotosyntezy. To przecież w wyniku fotosyntezy powstają asymilaty stanowiące o masie wegetatywnej i generatywnej. W praktyce oznacza to, że cynk kształtuje zarówno pierwotną strukturę plonu (rozwój zawiązków kolb przed kwitnieniem), jak i proces nalewania ziarna wyrażony masą 1000 ziarniaków (MTZ). Graficzne podsumowanie tych złożonych procesów znajduje się na rycinie 5.
Rycina 5. Wielokierunkowy wpływ nawożenia cynkiem na strukturę plonu kukurydzy
Zapamiętaj !
Cynk z nawozu wieloskładnikowego – na przykład Lubofosu corn – to profilaktyka nakierowana na spełnienie podstawowych potrzeb żywieniowych, będąca jednocześnie gwarancją tego, że cynk nie stanie się czynnikiem minimum produkcji kukurydzy. Dolistna aplikacja cynku to coś extra, gdyż pozwala na efektywniejsze wykorzystanie azotu z nawozów oraz wzmacnia potencjał plantacji w walce o wodę i składniki mineralne. Z dostępnych danych doświadczalnych wynika, że istnieje współdziałanie cynku pochodzącego ze stałego nawozu wieloskładnikowego z aplikowanym w formie płynnej.
