STREFA WIEDZY

 

Zboża ozime stanowią bardzo istotne ogniwo zmianowania. W Polsce plantacje zbóż stanowią około 75% gruntów ornych, a dominującym gatunkiem jest pszenica ozima. Tak duża powierzchnia gleb przeznaczonych pod tą grupę roślin powoduje konieczność uprawy zbóż „po sobie”, co jest jedną z przyczyn niedostatecznego wykorzystania przez rolników potencjału plonotwórczego współczesnych odmian. W wielu gospodarstwach zboża są jedynym przedplonem dla roślin liściastych, dlatego stanowisko pozostawione przez zboża powinna charakteryzować możliwie dobra żyzność. Nawożenie musi zatem zapewnić nie tylko satysfakcjonujący plon bieżący, lecz stworzyć warunki do uzyskania odpowiednich efektów plonotwórczych także w latach następnych. Stąd przyjmując strategię nawożenia zbóż ozimych należy uwzględnić zarówno aktualne potrzeby pokarmowe roślin (tabela 1) jak i właściwości gleby, w tym zasobność w składniki mineralne.

Tabela 1:
POBRANIE JEDNOSTKOWE MAKROSKŁADNIKÓW PRZEZ ZBOŻA
(ziarno + odpowiednia masa słomy)

Składnik	Wyszczególnienie	Pobranie jednostkowe kg/t
Azot (N)	pszenica, pszenżyto, jęczmień ozimy	28
	owies	25
	żyto	22
Fosfor (P2O5)	wszystkie zboża	10
Potas (K2O)	pszenica, pszenżyto	18
	żyto, jęczmień	20
Magnez (MgO)	wszystkie zboża	4
Siarka (S)	wszystkie zboża	4-5

Taki sam schemat postępowania dotyczy regulacji odczynu. Wybór nawozu i określenie jego dawki wymaga diagnozy zasobności gleby oraz musi uwzględniać potrzeby rośliny następczej. Zakładając, że rośliną uprawianą po zbożach będzie gatunek wymagający, silnie reagujący na zasobność gleby (rzepak ozimy, burak cukrowy), optymalny termin korekty zasobności gleby przypada w zespole uprawek przedsiewnych pod zboże ozime, co obrazuje zamieszczony schemat (rycina 1). Jeśli nie jest konieczne odkwaszenie gleby dobrym rozwiązaniem jest stabilizacja odczynu poprzez wprowadzenie do gleby Luboplonu Ca-Mg, którego rola polega między innymi na neutralizacji toksycznego glinu i poprawie struktury gleby. W ofercie firmy Luvena znajduje się nawóz opracowany do stosowania w zbożach (Lubofoska pod zboża), który w swoim składzie zawiera mikroelementy ważne w żywieniu pszenicy (miedź) i jęczmienia (mangan). Oba wymienione mikroelementy mają duże znaczenie w usprawnieniu metabolizmu azotu, co sprawia, że rośliny efektywniej gospodarują tym składnikiem i w ten sposób przyczyniają się do poprawy jakości ziarna. Poza tym miedź i mangan spełniają funkcje ochronne w profilaktyce chorobowej. W sytuacji gdy gleba wymaga korekty zasobności w fosfor i/lub potas możliwe są różne warianty nawożenia. Przykładowe rozwiązania zamieszczono w tabeli 2, podając alternatywne warianty nawożenia w zależności od wymaganej relacji potasu do fosforu w nawozie.

Tabela 2:
DOBÓR NAWOZÓW W ZALEŻNOŚCI OD ZASOBNOŚCI GLEBY W P i K i POTRZEB NAWOŻENIA AZOTEM

Lp.	Zasobność gleby w P i K	Relacja K2O/P2O5	Warianty nawożenia
1.	średnia w P i K	1,5	wymagane jesienne nawożenie N: Lubofoska pod zboża / Lubofoska 5-10-15 / Fosforan amonu +KCl
			bez N: Superfosfat prosty + KCl / Lubofos 12
			w perspektywie roślina wymagająca względem K: Lubofos 5-10-25 / Superfosfat prosty + KCl
2.	średnia w P i niska w K	2,8	wymagane jesienne nawożenie N: Lubofos 5-10-25 / Fosforan amonu + KCl
			bez N: Superfosfat prosty + KCl
3.	niska w P i średnia w K	1,0	wymagane jesienne nawożenie N: Lubofoska 4-12-12 / Fosforan amonu + KCl
			bez N: Superfosfat prosty + KCl
4.	wysoka w P i średnia w K	2,0	wymagane jesienne nawożenie N: Lubofoska pod zboża / Lubofoska 3,5-10-20 / Fosforan amonu + KCl
			bez N: Lubofos 12 / Superfosfat prosty + KCl

Kolejnym ważnym agrotechnicznie terminem jest wczesna wiosną. W tym okresie bardzo ważne jest pobudzenie roślin do szybkiej regeneracji uszkodzeń po zimie, poprzez stymulowanie krzewienia i odbudowę systemu korzeniowego. W tych procesach uczestniczą siarka i magnez, które można wprowadzić do gleby w postaci siarczanu magnezu (Luboplon Mg-S) lub nawozu Luboplon potasowo-siarczanowy (K-S), będącego mieszaniną siarczanów potasu, wapnia i magnezu, o różnym stopniu rozpuszczalności. W nawożeniu zbóż bardzo ważny jest podział sumarycznej ilości azotu wnoszonego do gleby z nawozami. Należy zapamiętać, że uzyskanie możliwie dużego plonu, dobrej jakości (zawartość i jakość glutenu) wymaga stosowania azotu w trzech terminach, w których tworzone są trzy elementy struktury plonu zbóż. Pierwszą wiosenną dawkę wysiewamy w okresie krzewienia (ustalenie liczby źdźbeł kłosonośnych), drugą na początku strzelania w źdźbło (zakończenie ustalania liczby kłosów na jednostce powierzchni, kształtowanie liczby ziarniaków w kłosie), a trzecią – określaną mianem nawożenia „na kłos” – stosujemy krótko przed kłoszeniem lub w czasie kłoszenia po to aby zwiększyć wielkość ziarniaków (masa 1000 ziarniaków) i poprawić cechy jakościowe ziarna. Ostatecznym terminem doprowadzenia gleby do odpowiedniej zasobności w składniki mineralne, optymalnej dla rośliny następczej, jest uprawa pożniwna. W zależności od tego czy będzie to roślina ozima czy też jara wybieramy odpowiednią formulację nawozu. W pierwszym przypadku preferujemy Lubofoskę, Superfosfat prosty z solą potasową lub Luboplonem Kalium, ewentualnie specjalistyczny Lubofos. Do korekty zasobności pod roślinę jarą najlepiej wybrać Lubofos 12, którego działanie jest rozłożone w czasie.

Oddzielną kwestią jest wybór nawozu z uwzględnieniem zagospodarowania plonu pobocznego (słoma) i stosowania nawożenia naturalnego pod roślinę następczą. Przykładowy schemat postępowania w konkretnych warunkach przedstawiono na rycinie 2.

Oznaczenia:
(SŁ) – słoma przyorana przed siewem pszenicy ozimej
(OB) – obornik stosowany pod roślinę następczą (liściastą)

W tym miejscu należy bardzo wyraźnie wskazać na słomę jako źródło składników mineralnych, zwłaszcza potasu (tabela 3). Zakładając przyoranie słomy musimy zatem uwzględnić dopływ potasu do warstwy ornej, przy czym działanie składników ze słomy jest procesem rozłożonym w czasie. Dlatego wartość zbóż ozimych jako przedplonu należy rozpatrywać dla całego zmianowania.

Tabela 3:
WARTOŚĆ PRZEDPLONOWA ZBÓŻ OZIMYCH

Gatunek	Plon t/ha	Resztki pożniwne*		Słoma*
		P2O5	K2O	P2O5	K2O
Pszenica	7	≈2	25	8	85
Jęczmień	6	≈ 2	20	6	68
Żyto	5	≈2	20	7	78

* dostępność składników w 4-letnim zmianowaniu, kg/ha